Terapia schematów, stworzona przez Jeffreya Younga, to metoda terapeutyczna opracowana z myślą o osobach z zaburzeniami osobowości oraz tych, którzy zmagają się z destrukcyjnymi wzorcami zachowań i myślenia. Terapia schematów pozwala pacjentom rozpoznać oraz zmienić schematy – głęboko zakorzenione wzorce emocjonalne i behawioralne, które kształtują reakcje na codzienne sytuacje.
W artykule znajdziesz informacje o działaniu terapii schematów, jej korzyściach i o tym, jak pomaga wprowadzać pozytywne zmiany w życiu.
Czym są schematy?
Schematy to utrwalone wzorce myślenia, emocji i zachowań, kształtujące się najczęściej w dzieciństwie. Pojawiają się na skutek niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych lub trudnych doświadczeń, takich jak odrzucenie, zaniedbanie czy nadmierne wymagania. Każdy schemat działa jak filtr – wpływa na to, jak widzimy świat i jak reagujemy na różne sytuacje.
W praktyce oznacza to, że zakorzenione schematy mogą wpływać na codzienne decyzje, relacje i poczucie własnej wartości. Jeffrey Young wyróżnił aż 18 nieadaptacyjnych schematów, które często utrudniają ludziom życie.
Podstawowe potrzeby emocjonalne i ich wpływ na schematy
W dzieciństwie podstawowe potrzeby emocjonalne, takie jak potrzeba miłości, akceptacji, bezpieczeństwa czy zrozumienia, kształtują naszą emocjonalność i tożsamość. Brak tych fundamentów prowadzi do rozwoju dezadaptacyjnych schematów, które w dorosłości wpływają na reakcje emocjonalne i sposób budowania relacji.
Terapia schematów kładzie nacisk na rozpoznanie schematów i pracę nad nimi, co sprzyja lepszemu rozumieniu i zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych.
Na czym polega terapia schematów?
Terapia schematów to forma terapii poznawczo-behawioralnej, która koncentruje się na identyfikacji i przekształcaniu schematów. Podejście to łączy elementy terapii poznawczej, gestalt oraz psychoterapii psychodynamicznej, dając kompleksowe narzędzia do pracy nad emocjami i reakcjami pacjenta.
Terapeuta przygląda się, jak schematy wpływają na życie pacjenta, i stosuje techniki, które pomagają im rozpoznać, jakie mechanizmy kierują ich zachowaniem.
Cele terapii schematów
Podstawowe cele terapii schematów obejmują:
- Rozpoznanie i zrozumienie schematów – pacjent dowiaduje się, jakie schematy rządzą jego życiem i jakie sytuacje je aktywują. Pozwala to lepiej zrozumieć źródło emocji i reakcji.
- Praca nad zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych – terapeuta pomaga pacjentowi dostrzec i odpowiedzieć na swoje emocjonalne potrzeby w zdrowy sposób.
- Przekształcanie nieadaptacyjnych schematów – terapia schematów polega na pracy nad zmianą schematów, które negatywnie wpływają na życie pacjenta.
- Rozwijanie nowych stylów radzenia sobie – pacjent stopniowo uczy się efektywnych strategii radzenia sobie z wyzwaniami, co pozwala mu świadomie działać i unikać nadmiernych reakcji emocjonalnych.
- Poprawa jakości relacji z innymi – zmiana schematów wpływa pozytywnie na sposób, w jaki pacjent nawiązuje i utrzymuje relacje.
Tryby schematów i ich wpływ na zachowanie
W terapii schematów ważną rolę odgrywają tryby schematów. To stany emocjonalne i style zachowań, które aktywują się, gdy schemat wchodzi w grę. Przykłady trybów:
- Tryby dziecięce – związane z podstawowymi potrzebami z dzieciństwa, jak np. „szczęśliwe dziecko” czy „samotne dziecko”.
- Tryby rodzicielskie – zazwyczaj surowe lub wymagające, będące odbiciem wzorców wychowawczych z przeszłości.
- Tryby radzenia – sposób, w jaki pacjent reaguje na nieprzyjemne emocje, takie jak unikanie, nadmierna kontrola czy perfekcjonizm.
Praca nad trybami pozwala pacjentowi rozpoznawać destrukcyjne reakcje i przekształcać je w bardziej adaptacyjne, co przekłada się na większą elastyczność emocjonalną i lepsze radzenie sobie w sytuacjach stresowych.
Terapia schematów w leczeniu zaburzeń osobowości
Terapia schematów jest skuteczna w leczeniu zaburzeń osobowości, w tym osobowości typu borderline. U pacjentów z tymi problemami schematy wywołują silne emocje, wpływając na stabilność emocjonalną i relacje. Terapia pozwala im lepiej zrozumieć swoje potrzeby, nauczyć się ich wyrażania oraz radzenia sobie z emocjami.
Proces terapii schematów – krok po kroku
- Budowanie relacji terapeutycznej – pierwsze spotkania służą nawiązaniu kontaktu oraz określeniu obszarów pracy.
- Identyfikacja schematów i trybów – w tej fazie pacjent odkrywa swoje schematy i tryby emocjonalne oraz obserwuje, kiedy się one pojawiają.
- Praca nad zmianą schematów – terapeuta pomaga pacjentowi wprowadzać zmiany w sposobie myślenia i reagowania, tak aby odpowiadały one aktualnym potrzebom emocjonalnym.
- Stosowanie technik terapeutycznych – terapia schematów wykorzystuje m.in. techniki wyobrażeniowe, które pomagają pacjentowi przepracować trudne wspomnienia i przekształcić emocje.
Jak terapia schematów wpływa na życie pacjentów?
Terapia schematów pomaga pacjentom zwiększyć poczucie własnej wartości, lepiej rozumieć własne emocje i reakcje oraz poprawić relacje z bliskimi. Przekształcenie schematów i trybów sprawia, że pacjent przestaje być ofiarą swoich emocji, co daje mu więcej kontroli nad codziennymi decyzjami. Uczy także skuteczniejszych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, co pozwala poczuć się pewniej w życiu codziennym.
Terapia schematów w Polsce i na świecie
Terapia schematów cieszy się popularnością na całym świecie, zarówno w terapii indywidualnej, jak i grupowej. Centrum terapii poznawczej w Nowym Jorku, założone przez Jeffreya Younga, jest jednym z wiodących ośrodków, które rozwijają i udoskonalają tę metodę. Terapia schematów jest szeroko stosowana również w Polsce, a terapeuci coraz częściej sięgają po nią w leczeniu osób z zaburzeniami osobowości i trudnościami emocjonalnymi.
Dla kogo jest terapia schematów?
Terapia schematów jest szczególnie zalecana osobom, które:
- zmagają się z zaburzeniami osobowości (np. osobowość typu borderline)
- mają problemy z zaburzeniami odżywiania
- zmagają się z perfekcjonizmem i nadmierną samokrytyką
- doświadczają trudności w relacjach lub konfliktów
- borykają się z niskim poczuciem własnej wartości i lękiem
Kiedy warto skorzystać z terapii schematów?
Jeśli zmagasz się z emocjonalnymi trudnościami, czujesz, że powtarzasz te same schematy, a przeszłe doświadczenia nie pozwalają cieszyć się pełnią życia, terapia schematów może być skutecznym rozwiązaniem. Dzięki wsparciu terapeuty możesz przełamać destrukcyjne wzorce i nauczyć się nowych, bardziej adaptacyjnych sposobów radzenia sobie.