Terapia schematów: czym jest i jak może pomóc?

Terapia schematów, stworzona przez Jeffreya Younga, to metoda terapeutyczna opracowana z myślą o osobach z zaburzeniami osobowości oraz tych, którzy zmagają się z destrukcyjnymi wzorcami zachowań i myślenia. Terapia schematów pozwala pacjentom rozpoznać oraz zmienić schematy – głęboko zakorzenione wzorce emocjonalne i behawioralne, które kształtują reakcje na codzienne sytuacje.

W artykule znajdziesz informacje o działaniu terapii schematów, jej korzyściach i o tym, jak pomaga wprowadzać pozytywne zmiany w życiu.

Czym są schematy?

Schematy to utrwalone wzorce myślenia, emocji i zachowań, kształtujące się najczęściej w dzieciństwie. Pojawiają się na skutek niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych lub trudnych doświadczeń, takich jak odrzucenie, zaniedbanie czy nadmierne wymagania. Każdy schemat działa jak filtr – wpływa na to, jak widzimy świat i jak reagujemy na różne sytuacje.

W praktyce oznacza to, że zakorzenione schematy mogą wpływać na codzienne decyzje, relacje i poczucie własnej wartości. Jeffrey Young wyróżnił aż 18 nieadaptacyjnych schematów, które często utrudniają ludziom życie.

Podstawowe potrzeby emocjonalne i ich wpływ na schematy

W dzieciństwie podstawowe potrzeby emocjonalne, takie jak potrzeba miłości, akceptacji, bezpieczeństwa czy zrozumienia, kształtują naszą emocjonalność i tożsamość. Brak tych fundamentów prowadzi do rozwoju dezadaptacyjnych schematów, które w dorosłości wpływają na reakcje emocjonalne i sposób budowania relacji.

Terapia schematów kładzie nacisk na rozpoznanie schematów i pracę nad nimi, co sprzyja lepszemu rozumieniu i zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych.

Na czym polega terapia schematów?

Terapia schematów to forma terapii poznawczo-behawioralnej, która koncentruje się na identyfikacji i przekształcaniu schematów. Podejście to łączy elementy terapii poznawczej, gestalt oraz psychoterapii psychodynamicznej, dając kompleksowe narzędzia do pracy nad emocjami i reakcjami pacjenta.

Terapeuta przygląda się, jak schematy wpływają na życie pacjenta, i stosuje techniki, które pomagają im rozpoznać, jakie mechanizmy kierują ich zachowaniem.

Cele terapii schematów

Podstawowe cele terapii schematów obejmują:

1. Rozpoznanie i zrozumienie schematów – pacjent dowiaduje się, jakie schematy rządzą jego życiem i jakie sytuacje je aktywują. Pozwala to lepiej zrozumieć źródło emocji i reakcji.
2. Praca nad zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych – terapeuta pomaga pacjentowi dostrzec i odpowiedzieć na swoje emocjonalne potrzeby w zdrowy sposób.
3. Przekształcanie nieadaptacyjnych schematów – terapia schematów polega na pracy nad zmianą schematów, które negatywnie wpływają na życie pacjenta.
4. Rozwijanie nowych stylów radzenia sobie – pacjent stopniowo uczy się efektywnych strategii radzenia sobie z wyzwaniami, co pozwala mu świadomie działać i unikać nadmiernych reakcji emocjonalnych.
5. Poprawa jakości relacji z innymi – zmiana schematów wpływa pozytywnie na sposób, w jaki pacjent nawiązuje i utrzymuje relacje.

Tryby schematów i ich wpływ na zachowanie

W terapii schematów ważną rolę odgrywają tryby schematów. To stany emocjonalne i style zachowań, które aktywują się, gdy schemat wchodzi w grę. Przykłady trybów:

• Tryby dziecięce – związane z podstawowymi potrzebami z dzieciństwa, jak np. „szczęśliwe dziecko” czy „samotne dziecko”.
• Tryby rodzicielskie – zazwyczaj surowe lub wymagające, będące odbiciem wzorców wychowawczych z przeszłości.
• Tryby radzenia – sposób, w jaki pacjent reaguje na nieprzyjemne emocje, takie jak unikanie, nadmierna kontrola czy perfekcjonizm.

Praca nad trybami pozwala pacjentowi rozpoznawać destrukcyjne reakcje i przekształcać je w bardziej adaptacyjne, co przekłada się na większą elastyczność emocjonalną i lepsze radzenie sobie w sytuacjach stresowych.

Terapia schematów w leczeniu zaburzeń osobowości

Terapia schematów jest skuteczna w leczeniu zaburzeń osobowości, w tym osobowości typu borderline. U pacjentów z tymi problemami schematy wywołują silne emocje, wpływając na stabilność emocjonalną i relacje. Terapia pozwala im lepiej zrozumieć swoje potrzeby, nauczyć się ich wyrażania oraz radzenia sobie z emocjami.

Proces terapii schematów – krok po kroku

1. Budowanie relacji terapeutycznej – pierwsze spotkania służą nawiązaniu kontaktu oraz określeniu obszarów pracy.
2. Identyfikacja schematów i trybów – w tej fazie pacjent odkrywa swoje schematy i tryby emocjonalne oraz obserwuje, kiedy się one pojawiają.
3. Praca nad zmianą schematów – terapeuta pomaga pacjentowi wprowadzać zmiany w sposobie myślenia i reagowania, tak aby odpowiadały one aktualnym potrzebom emocjonalnym.
4. Stosowanie technik terapeutycznych – terapia schematów wykorzystuje m.in. techniki wyobrażeniowe, które pomagają pacjentowi przepracować trudne wspomnienia i przekształcić emocje.

Jak terapia schematów wpływa na życie pacjentów?

Terapia schematów pomaga pacjentom zwiększyć poczucie własnej wartości, lepiej rozumieć własne emocje i reakcje oraz poprawić relacje z bliskimi. Przekształcenie schematów i trybów sprawia, że pacjent przestaje być ofiarą swoich emocji, co daje mu więcej kontroli nad codziennymi decyzjami. Uczy także skuteczniejszych strategii radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, co pozwala poczuć się pewniej w życiu codziennym.

Terapia schematów w Polsce i na świecie

Terapia schematów cieszy się popularnością na całym świecie, zarówno w terapii indywidualnej, jak i grupowej. Centrum terapii poznawczej w Nowym Jorku, założone przez Jeffreya Younga, jest jednym z wiodących ośrodków, które rozwijają i udoskonalają tę metodę. Terapia schematów jest szeroko stosowana również w Polsce, a terapeuci coraz częściej sięgają po nią w leczeniu osób z zaburzeniami osobowości i trudnościami emocjonalnymi.

Dla kogo jest terapia schematów?

Terapia schematów jest szczególnie zalecana osobom, które:

• zmagają się z zaburzeniami osobowości (np. osobowość typu borderline)
• mają problemy z zaburzeniami odżywiania
• zmagają się z perfekcjonizmem i nadmierną samokrytyką
• doświadczają trudności w relacjach lub konfliktów
• borykają się z niskim poczuciem własnej wartości i lękiem

Kiedy warto skorzystać z terapii schematów?

Jeśli zmagasz się z emocjonalnymi trudnościami, czujesz, że powtarzasz te same schematy, a przeszłe doświadczenia nie pozwalają cieszyć się pełnią życia, terapia schematów może być skutecznym rozwiązaniem. Dzięki wsparciu terapeuty możesz przełamać destrukcyjne wzorce i nauczyć się nowych, bardziej adaptacyjnych sposobów radzenia sobie.